Za nami cztery lata wdrażania programu „Czyste Powietrze” w Polsce. Proszę przypomnieć, co jest jego celem i do kogo został skierowany?

Celem Programu Priorytetowego „Czyste Powietrze” jest zmniejszenie emisji zanieczyszczeń pochodzących z jednorodzinnych budynków mieszkalnych. Poprzez wymianę starych źródeł ciepła emisja szkodliwych substancji będzie coraz niższa, a dzięki dociepleniu budynku ilość zużywanej energii do ogrzewania będzie spadać. Wnioskodawcą może być osoba fizyczna będąca właścicielem/współwłaścicielem domu jednorodzinnego, której roczny dochód nie przekracza 100 000,00 zł.  

WFOŚiGW w Katowicach pozostaje liderem w Polsce w realizowaniu tego programu. Ile gmin i mieszkańców województwa śląskiego skorzystało z dotacji na walkę z niską emisją, jakie kwoty przeznaczono na te działania? 

Program cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem od początku jego ogłoszenia, czyli od września 2018 r. Nieustannie staramy się docierać różnymi źródłami komunikacji do mieszkańców i informować ich o możliwości pozyskania dodatkowych środków przy okazji termomodernizacji domu. W sumie mieszkańcy województwa śląskiego złożyli 82 979 wnioski, z czego na dzień 30 września zostały zawarte 72 203 umowy na łączną kwotę dotacji 1 044 061 955 zł.

Warto dodać, że dotacja obejmuje szeroki zakres prac…

Dokładnie tak, priorytetem jest oczywiście wymiana starych i nieefektywnych źródeł ciepła, ale dodatkowo można wnioskować również o termoizolację, czyli docieplenie budynku, wymianę stolarki okiennej i drzwiowej, wentylację mechaniczną oraz zabudowę paneli fotowoltaicznych. Inwestycje wykonane w sposób kompleksowy z pewnością pozwolą odczuć oszczędności w budżecie domowym. Z jednej strony staramy się zadbać o nasze środowisko i jakość powietrza, natomiast nie możemy zapomnieć o oszczędnościach jakie wygospodarujemy w związku ze zmniejszeniem strat ciepła, jak i większą sprawnością nowego źródła ciepła.

Czy dzięki tym działaniom nastąpiła poprawa jakości powietrza w regionie?

Na etapie podpisywania umowy z beneficjentem wyliczany jest efekt ekologiczny. W przypadku zrealizowania przez wnioskodawców wszystkich planowanych zadań zgodnie z umową, uzyskamy wymierny efekt w postaci redukcji: zmniejszenia emisji zanieczyszczeń pyłowych PM 10 o 1 523 Mg/rok, zmniejszenia emisji zanieczyszczeń pyłowych PM 2,5 o 1 359 Mg/rok oraz zmniejszenia emisji zanieczyszczeń gazowych CO2 Mg/rok. Należy pamiętać, że każda zmiana związana z poprawą efektywności energetycznej budynku wiąże się z poprawą jakości powietrza.

Priorytetowy program „Czyste Powietrze” jest stale modyfikowany i udoskonalany. Jakie nowe rozwiązania finansowe zostały wprowadzone? 

Od 15 lipca br. zostało wprowadzone rozwiązanie, które ułatwi przeprowadzenie inwestycji u osób najuboższych,  które kwalifikują się do podwyższonego i najwyższego poziomu dofinansowania czyli, których dochody nie przekraczają odpowiednio 1560 zł i 900 zł na członka gospodarstwa domowego w przypadku gospodarstw wieloosobowych oraz 2189 zł i 1260 zł w gospodarstwie jednoosobowym. W przypadku złożenia wniosku na prefinansowanie, część dotacji zostaje przelana na konto wykonawcy przed rozpoczęciem inwestycji dzięki czemu beneficjent nie angażuje środków własnych, które bardzo często musiał pożyczać. Takie rozwiązanie z pewnością jest odpowiedzią na potrzeby osób, które ze względu na niskie dochody nie kwalifikowały się do ścieżki bankowej prowadzonej w ramach programu lub innego kredytu komercyjnego.

Co beneficjenci najczęściej zgłaszają jako największy problem w dostępności programu?

Kolejne odsłony programu są odpowiedzią na zgłaszane problemy przez wnioskodawców. Na terenie województwa śląskiego na 167 gmin – 142 podpisały porozumienia w zakresie obsługi mieszkańców, co ułatwia złożenie wniosku osobom wykluczonym cyfrowo jak i osobom, które na etapie wypełniania wniosku miały różne wątpliwości. Dodatkowo WFOŚiGW w Katowicach ma 3 punkty konsultacyjne w Katowicach, Częstochowie i Bielsku Białej, w których udzielane jest wsparcie wnioskodawcom na każdym etapie.

W lipcu br. ogłoszono start nowego programu „Ciepłe Mieszkanie”. Jakie przedsięwzięcia mogą zostać dofinansowane w jego ramach?

Program Priorytetowy „Ciepłe Mieszkanie” stanowi uzupełnienie oferty dedykowanej dla osób fizycznych, które zamieszkują budynki wielorodzinne. W celu walki z niską emisją i likwidacją starych „kopciuchów” priorytetem jest wymiana  źródła ciepła na paliwo stałe. Dodatkowo, jako uzupełnienie można zawnioskować również o wymianę stolarki okiennej, drzwiowej oraz wentylacji mechanicznej w lokalu mieszkalnym. W przypadku wyboru nowego systemu ogrzewania, w pierwszej kolejności rozpatrujemy możliwość podłączenia do sieci ciepłowniczej, która traktowana jest jako najbardziej efektywne źródło ciepła. 

Kto może zostać beneficjentem tego programu?

Program dedykowany jest dla osób fizycznych będących właścicielami mieszkań w budynku wielorodzinnym. Roczny dochód wnioskodawcy nie może przekroczyć 120 000,00 zł.

We wrześniu br. odbył się cykl szkoleń dla gmin z naszego regionu, dotyczący nowego programu? Jakim zainteresowaniem się cieszył?

Beneficjenci programu będą składać wnioski do gmin, w których zlokalizowana jest planowana inwestycja. W związku z powyższym, w celu przybliżenia zasad programu, WFOŚiGW w Katowicach zorganizował szkolenie dla przedstawicieli gmin w trzech terminach: 13, 20 i 27 września. Zainteresowanie było spore, w spotkaniach wzięło udział 97 osób.

Również we wrześniu podpisano pierwszą umowę w województwie śląskim w ramach programu „Ciepłe Mieszkanie” pomiędzy Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach a gminą Mysłowice. Czy to oznacza, że śląskie samorządy chętnie zaangażują się w jego realizację?

Na to liczymy, a przede wszystkim mieszkańcy, którzy zamieszkują budynki wielorodzinne i od dłuższego czasu dopytywali czy taki program będzie realizowany. Obecnie 15 samorządów złożyło wnioski z czego 3 wnioski już są po decyzji Rady Nadzorczej WFOŚiGW w Katowicach, także zaraz po Mysłowicach będą podpisywane kolejne umowy z Zabrzem i Rybnikiem.

Czy w obliczu inflacji, rosnących cen energii, problemów z dostępem do węgla zainteresowanie programami stawiającymi sobie za cel poprawę jakości powietrza w Polsce i walkę ze smogiem wzrośnie czy raczej zmaleje? Jak to oceniają doradcy i specjaliści energetyczni z WFOŚiGW w Katowicach?

Obecnie liczba składanych wniosków nie maleje. Należy wziąć pod uwagę, że tego typu inwestycje są planowane z wyprzedzeniem i beneficjenci są przygotowani do ich realizacji, tzn. mają podpisane umowy z wykonawcami oraz zamówione urządzenia. Program dopuszcza również składanie wniosków do 6 miesięcy od daty wystawienia pierwszej faktury, w związku z powyższym część osób wnioskuje o dotację na zadania zakończone. Z pewnością dużym kołem zamachowym w walce o poprawę jakości powietrza było uchwalenie Uchwały Antysmogowej na terenie województwa śląskiego, która wskazuje dokładne terminy na likwidację starych i nieefektywnych źródeł ciepła. Coraz częściej docierają do nas informacje o problemach ze znalezieniem firmy, która wykona inwestycję w oczekiwanym terminie lub z dostępnością materiałów i urządzeń. 

Czy w takim razie wszyscy potencjalni beneficjenci zdążą skorzystać z dotacji w ramach „Czystego Powietrza” i „Ciepłego Mieszkania”? Do kiedy programy będą realizowane i ile środków zostało przeznaczonych na ten cel?

Budżet „Czystego Powietrza” wynosił 103 mld oczywiście z przeznaczeniem dla całego kraju. Podpisywanie umów z beneficjentami planowane jest do 31.12.2027 r., natomiast środki będą wydatkowane przez fundusze do 30.09.2029 r. W przypadku „Ciepłego Mieszkania” zaplanowano budżet w wysokości 1mld 400 mln zł. Zawieranie umów z gminami będzie realizowane do 30.06.2024 r., a wypłacanie środków przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej zaplanowane jest do końca roku 2026. 

W okresie znacznego wzrostu cen za energię należy przeanalizować możliwości jej zaoszczędzenia. Jeśli ktoś planuje inwestycję w obszarze poprawy efektywności energetycznej, warto skorzystać z dostępnych programów i przyznawanych w ramach nich dotacji.

Rozmawiała Jaga Kolawa