Brak gwarancji płatności za dostawy do spółek okołogórniczych, wiąże się z zagrożeniem dla blisko 300.000 miejsc pracy w kraju oraz hamowaniem rozwoju gospodarczego woj. śląskiego, a przez to PKB kraju.
W związku z pojawiającymi się w przestrzeni medialnej informacjami ze strony spółek węglowych i środowisk politycznych o bardzo trudnej sytuacji finansowej górnictwa, Regionalna Izba Gospodarcza w Katowicach, jako reprezentant przedsiębiorców, czyli samorządu gospodarczego reprezentującego zbiorowe interesy przedsiębiorców, wnosi o podjęcie pilnych działań zmierzających do ustabilizowania sytuacji firm okołogórniczych poprzez ustanowienie gwarancji finansowych dla należności z tytułu dostaw do spółek górniczych.
W ocenie reprezentowanego przez naszą Izbę stanowiska, pozostawiona bez systemowych rozwiązań obecna sytuacja stanowi zagrożenie niewypłacalności zobowiązań za wykonane usługi i dostarczone dostawy dla ogromnej liczby dostawców do spółek górniczych.
Z uwagi na narastający niepokój w spółkach okołogórniczych wynikający z realnego zagrożenia braku płatności ze strony zamawiających u nich spółek węglowych, wnoszę również o ustanowienie zabezpieczeń finansowych Skarbu Państwa dla spółek okołogórniczych i dostawców do kopalń. Kopalnie potrzebują dostawców dla utrzymania ciągłości działania, a dostawcy wypłacalnego zamawiającego. – przedstawia krótko analizę sytuacji i proponuje rozwiązania Tomasz Zjawiony, prezes Regionalnej Izby Gospodarczej w Katowicach oraz wiceprezes Europejskiej Federacji Przedsiębiorców CEA-PME w Brukseli.
Apelujemy o podjęcie pilnych działań, by zapobiec konsekwencjom, jakie z pewnością pociągnie za sobą brak uwzględnienia odpowiednich rozwiązań zabezpieczających interesy spółek okołogórniczych, którym w momencie niewypłacalności spółek górniczych grorzą znacznie większe konsekwencje związane m.in. ze zwolnieniami grupowymi, a w ogromnej ilości przypadków również procesy prowadzące do upadłości spółek które wywiązały się ze wszystkich swoich obowiązków. Taka sytuacja pociągnie za sobą olbrzymi wzrost bezrobocia, spadek PKB, zubożenie społeczeństwa oraz niepokoje społeczne – w województwie śląskim i w całym kraju. Spółki okołogórnicze prognozują potęgowanie się tego problemu już w I kwartale 2026 roku.
Podkreślić należy, że według aktualnych szacunków, podmioty współpracujące z górnictwem, zatrudniają kilkakrotnie więcej pracowników niż same spółki węglowe – szacuje się, że nawet do 300 tysięcy osóbw naszym kraju. Należy wspomnieć również o skumulowanych problemach w polskiej gospodarce związanych m.in. z problemami polskiej branży motoryzacyjnej, która nie jest w stanie funkcjonować w konkurencji z tańszymi, importowanymi chińskimi samochodami, a w skali ogólnopolskiej zatrudnia również około 300.000 pracowników w dużej części skupionej w województwie śląskim odpowiadając za około 8 % polskiego PKB, którego problemy również w głównej mierze koncentrują się w województwie śląskim.
Efektem społecznym i gospodarczym jest zapobieżenie fali bankructw w sektorze prywatnym. Chcemy zapobiec sytuacji, która już miała miejsce na Śląsku w 2003 roku w związku z utworzeniem Kompanii Węglowej S.A. Ówczesne decyzje na szczeblach ministerialnych, przejęcie przez Kompanię Węglową majątku produkcyjnego bez odpowiedzialnego przejęcia reszty zobowiązań, skutkowało upadkiem wielu firm w sektorze prywatnym. W dalszej konsekwencji odbiło się to ogromnym
politycznym echem dla rządzących w wyborach parlamentarnych w 2005 roku i długofalowymi konsekwencjami gospodarczymi dla regionu i kraju.
Opis problemu
Dostawcy i wykonawcy, którzy realizują kontrakty w obecnie sytuacji, nie mając zapewnionych gwarancji bankowych, ze względu na ogólny zakaz finansowania branży górniczej, wstrzymują lub rozważają w najbliższym czasie wstrzymanie dostaw urządzeń i usług. Obawiają się bowiem braku zapłaty za dostarczone towary i wykonane prace.
Z kolei spółki węglowe odmawiają udzielania takich gwarancji ze względu na brak odpowiednich zapisów w zawartych wcześniej umowach a także, ze względu na brak możliwości uzyskania przedmiotowych gwarancji od banków. Przerzucenie ryzyka niewypłacalności spółek górniczych na podmioty realizujące dostawy i usługi, stanowi dla nich ogromne zagrożenie, a w konsekwencji może wywołać szereg upadłości firm, stanowiących ogniwa łańcuchów dostaw dla spółek węglowych, bez których zagrożona będzie ciągłość działalności produkcyjnej kopalń.
Propozycja rozwiązania problemu (wniosek do Sejmowej Komisji ds. Energii, Klimatu i Aktywów Państwowych przekazany 2.12.2025 oraz zreferowany przez prezesa Regionalnej Izby Gospodarczej w Katowicach podczas posiedzenia Komisji w dn. 3.12.2025):
1. Propozycja rozwiązania opisanego problemu polega na rozszerzeniu zapisów Projektu ustawy o zmianie ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego o Poręczenia i Gwarancje Skarbu Państwa dla wskazanego w ustawie banku lub innej wyznaczonej instytucji. Wytypowany w ten sposób podmiot finansowy byłby zobowiązany do udzielania gwarancji zabezpieczających płatności na rzecz podmiotów, które na zlecenie spółek węglowych realizują dostawy i usługi związane z zapewnieniem bezpieczeństwa, ciągłości produkcji oraz realizacji przepisów dotyczących ograniczenia emisji metanu do atmosfery.
Udzielenie gwarancji bankowej możliwe będzie w przypadku umów:
· W przypadku JSW S.A. i PGG S.A. niezawierających zapisów o możliwości udzielania gwarancji bankowych zabezpieczających płatności zawarte na podstawie przepisów ustawy PZP przed datą ogłoszenia wyników finansowych za rok 2024, (a tym samym przed datą ogłoszenia trudnej sytuacji finansowej, mogącej skutkować utratą płynności finansowej w ciągu najbliższych 2 – 3 miesięcy),
· zawartych na podstawie przepisów PZP po dacie ogłoszenia wyników finansowychza rok 2024 pod warunkiem, że zawierają zapisy umożliwiające udzielanie gwarancji bankowych zabezpieczających płatności,
· zawartych bez stosowania przepisów ustawy PZP niezależnie od daty ich zawarcia.
2. Alternatywnie, w przypadku jeśli udzielenie zaproponowanych powyżej gwarancji nie będzie możliwe, wnioskujemy by rozszerzenie zapisów projektu ustawy o zmianie ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego, zapewniało, że w przypadku podjęcia przez kontrolowane, przez Skarb Państwa, spółki węglowe środków naprawczych oraz/ lub restrukturyzacyjnych, plan tych działań nie będzie dotyczył umów z firmami zewnętrznymi realizującymi dostawy towarów i usług dla tych spółek.
Uzyskanie ustawowej regulacji prawnej w tym zakresie jest niezbędne dla ochrony miejsc pracy w przedsiębiorstwach tzw. zaplecza górniczego, a jednocześnie dla zapewnienia ciągłości dostaw oraz prowadzonych inwestycji na rzecz spółek węglowych.
Jednocześnie, w imieniu środowiska przedsiębiorców, deklaruję gotowość do podjęcia rozmów i udziału w pracach, służących rekomendowaniu rozwiązań systemowych, zabezpieczających stabilność pracy spółek okołogórniczych na wypadek niewypłacalności, upadłości i działań sanacyjnych spółek węglowych.
Jestem przekonany, że dzięki współpracy środowisk możemy zatrzymać narastającą frustrację gospodarczą i społeczną oraz wyeliminować piętrzące się ryzyka wynikające z problemów m.in. branży górniczej, które mogą spowodować ogromne problemy nie tylko dla regionu śląskiego, ale i dla całej polskiej gospodarki. – dodaje Tomasz Zjawiony, prezes Regionalnej Izby Gospodarczej w Katowicach i wiceprezes Europejskiej Federacji Przedsiębiorców CEA-PME w Brukseli.
W sprawie ustanowienia zabezpieczeń dla spółek dostarczających urządzenia, towary i usługi do spółek węglowych będziemy prowadzili rozmowy w sprawie wprowadzenia tego tematu na ścieżkę legislacyjną na co umówiliśmy się ze śląskimi parlamentarzystami.
Będziemy informowali o kolejnych krokach w tej sprawie.
Katowice, 5.12.2025 r.