30 lat to można powiedzieć górnolotnie taki piękny wiek… Jest się ciągle młodym, a posiada się już dorobek i doświadczenie życiowe. Czy to porównanie jest adekwatne, może znaleźć swoje zastosowanie, w przypadku 30-lecia Funduszu? 

Jesteśmy w bardzo dobrej kondycji! Minione 30 lat pokazało jak wiele można zrobić i zrealizować w tym czasie. Przez te lata nasza instytucja się zmieniała tak jak i całe województwo śląskie. Aktywnie uczestniczyliśmy w tej transformacji w aspekcie środowiskowym.

Czy polityka ekologiczna województwa śląskiego przez te lata ulegała jakimś znaczącym przeobrażeniom? 

Trudno mówić o drastycznych zmianach, bardziej myślę, że to przede wszystkim konsekwentna polityka realizacji celów środowiskowych, które ewoluują, ale w płynny sposób. Początek działania Funduszu to głównie finansowanie modernizacji dużych zakładów przemysłowych pod kątem ochrony przyrody, czy dużych inwestycji środowiskowych, kwestie związane z rewitalizacją zanieczyszczonych terenów, czyli takie spore projekty. Od kilku lat ten ciężar zadań środowiskowych zaczął się przesuwać w kierunku osób indywidualnych. Dla nich realizujemy priorytetowy program „Czyste Powietrze”, czyli największy polski program walki ze smogiem. Uchwała antysmogowa determinuje działania w tym zakresie i dzisiaj tym głównym odbiorcą środków pozyskanych z Funduszu są mieszkańcy, inwestujący w swoje domy w zakresie wymiany „kopciuchów”. 

Dofinansowanie na walkę ze smogiem, termomodernizację, fotowoltaikę to główne filary waszych zadań. Flagowy i priorytetowy program to „Czyste Powietrze”,  skupiony na wymianie starych i nieefektywnych źródeł ciepła, który istnieje od ponad 4 lat. Ile gmin i mieszkańców skorzystało z niego, jak to wygląda w liczbach? 

Od samego początku województwo śląskie jest liderem we wdrażaniu tego programu. Dzisiaj to już ponad 1 mld 300 tys. zł, które zostały skierowane do beneficjentów „Czystego Powietrza”. 90 tysięcy osób złożyło wniosek i to jest najlepszy wynik w skali całego kraju. To pokazuje rosnącą świadomość ekologiczną mieszkańców regionu i ich aktywność w podejmowaniu wyzwań w celu modernizacji swoich domów. Taka postawa pozwala nam, właśnie w skali wojewódzkiej, osiągać takie efekty, no i co najważniejsze – poprawiać jakość powietrza, którym oddychamy na co dzień.

A jak układa się współpraca z lokalnymi samorządami?

To główni partnerzy i odbiorcy naszych środków, bez wątpienia możemy liczyć na ich stałe wsparcie. Budowa sieci kanalizacyjnej, oczyszczalni ścieków – to te większe projekty, ale także od wielu lat realizujemy wspólnie działania dla mieszkańców związane z programem ograniczenia niskiej emisji. Na 167 gmin na terenie naszego województwa podpisaliśmy porozumienia ze 144 gminami. Tam funkcjonują nasze punkty konsultacyjne, samorządy pomagają mieszkańcom w przygotowywaniu wniosków o dotacje w programie „Czyste Powietrze”. Nasza współpraca z samorządami od samego początku bardzo dobrze funkcjonuje.

Czy dzięki tym działaniom nastąpiła poprawa jakości powietrza w regionie? 

Inspektorat Ochrony Środowiska na bieżąco publikuje te dane. My finansujemy też zadania z zakresu monitoringu środowiskowego w tym dla wyższych uczelni, doposażamy laboratoria uczelniane. Na szczególną uwagę zasługuje Uniwersyteckie Laboratorium Kontroli Atmosfery. Unikalne miejsce, gdzie jest mierzony stan jakości powietrza w naszym województwie, przy pomocy jedynego w Polsce specjalistycznego balonu, w którym to laboratorium jest zamontowane. Widać, że na przestrzeni lat stan jakości powietrza ulega poprawie. Liczba dni w okresie jesienno-zimowym, gdzie odnotowujemy przekroczenia dopuszczalnego stanu pyłu zawieszonego i gazów zmniejsza się. Zdajemy sobie sprawę, że to ciągle zbyt mało. Program „Czyste Powietrze” został rozpisany na 10 lat i w tej perspektywie patrzymy na osiągnięcie tego efektu.

Wspieranie  finansowo działań proekologicznych na terenie województwa śląskiego – to główne założenie i właściwie misja Funduszu. Czy jest Pan zadowolony z tych trzech dekad pracy?

Cieszę się, że tyle się działo przez te 30 lat. Realizowaliśmy mnóstwo zadań w zakresie gospodarki wodno-ściekowej i gospodarki odpadami czy w zakresie ochrony atmosfery, ochrony przyrody, czy profilaktyki zdrowotnej. To był pracowity i efektywny czas.

Nie zwalniacie tempa w edukowaniu, informowaniu i promowaniu ekologicznych aktywności, jako publiczna instytucja finansująca wspieracie także placówki oświatowe. Jak Pan ocenia efekty takiej aktywności Funduszu?

To ciekawe i popularne zadania, szczególnie konkurs „Zielona Pracownia”. Od kilku lat finansujemy tworzenie nowych pracowni przyrodniczych w szkołach na terenie całego regionu. Już 439 zostało utworzonych, a w tym roku pojawi się 75 nowych. Cieszy nas, że tego typu zadania są dostrzegane też w innych częściach kraju i konkurs „Zielona Pracownia” powoli zaczyna się rozrastać do skali programu ogólnopolskiego. To ważne, ponieważ dzięki takim działaniom jest podnoszona świadomość ekologiczna i wrażliwość na ochronę środowiska. 

Siedem nowych programów dofinansowania znajduje się w ofercie Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach w 2023 roku. Na ich uruchomienie Fundusz przeznaczy ponad 30 mln zł – to daje nowe perspektywy rozwoju… 

Z okazji naszego jubileuszu postanowiliśmy rozpocząć realizację nowych projektów i pomysłów, których mamy bardzo wiele. 30 mln zł na 30-lecie Funduszu. Faktycznie będzie się dużo działo. To wsparcie dla ochotniczych straży pożarnych w ramach programu „Bezpieczny Strażak”, zmodyfikowany program termomodernizacji remiz OSP. Po sukcesie „Zielonych Pracowni” postanowiliśmy wdrożyć kolejny etap tego konkursu, czyli „Pracownię Pod Chmurką”. Chcemy, by część lekcji biologii, przyrody albo chemii zostało przeniesione poza mury szkolne. To także program dla samorządów dotyczący odnawialnych źródeł energii. Nowościami są również konkursy „Zielona Przestrzeń” i „Zielono-niebieska Infrastruktura”, chcemy dzięki nim zainicjować w ten sposób „odbetonowanie” naszych miast i gmin. Stawiamy na powstawanie zielonych przestrzeni, rewitalizację stawów i oczek wodnych.  

Czego życzyć Funduszowi na kolejne dekady działania?

Chciałbym, żeby kolejne 30 lat było tak samo produktywne, jak te dotychczasowe trzy dekady, żebyśmy dalej mogli konsekwentnie realizować zadania z zakresu: ochrony atmosfery, wód, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami i ochrony powierzchni ziemi, ochrony różnorodności biologicznej, edukacji ekologicznej, zapobiegania poważnym awariom, zarządzania środowiskowego w regionie i profilaktyki zdrowotnej. Chcemy na bieżąco rozwiązywać istniejące problemy w tym zakresie i skutecznie poprawiać stan naszego środowiska. Po prostu realizować naszą misję!

Rozmawiała Jaga Kolawa