Pandemia koronawirusa diametralnie zmieniła otaczającą nas rzeczywistość. Strach o zdrowie, zarówno swoje jak i najbliższych, reorganizacja pracy i nauki, a przede wszystkim niepewność związana z możliwością powrotu do codzienności to tylko kilka z aspektów, z którymi mierzy się obecnie cały świat. Obostrzenia rządowe konieczne, acz dotkliwe w skutkach, szczególnie dały się we znaki przedsiębiorcom, którzy musieli stawić czoło globalnemu kryzysowi gospodarczemu.
Polscy przedsiębiorcy w tych niecodziennych okolicznościach mogli liczyć na pomoc rządu. W ramach Tarcz Antykryzysowych udzielono im wsparcia finansowego dla prowadzonej działalności gospodarczej w postaci świadczeń, dotacji oraz zwolnień lub ulg z obciążeń publicznoprawnych. W związku z realizacją tzw. Tarczy Finansowej Polskiego Funduszu Rozwoju aż 348 tysięcy mikro, małych i średnich firm otrzymało częściowo bezzwrotne subwencje finansowe na łączną kwotę prawie 61 miliardów złotych. Częściowo – to słowo klucz, bowiem tylko najbardziej poszkodowane branże mogą liczyć na całkowite umorzenie dotacji. Dla niektórych już z końcem kwietnia rozpoczęły bieg terminy rozliczenia udzielonych świadczeń, a wraz z nimi możliwe kontrole.
ROZLICZENIE DOTACJI
Zgodnie z nowym brzmieniem Regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm (dalej: „Regulamin”) przedsiębiorcy, którzy w 2020 roku otrzymali subwencję finansową w ramach tzw. Tarczy Finansowej PFR 1.0, są zobowiązani do jej rozliczenia nie wcześniej niż pierwszego dnia po upływie 12 miesięcy liczonych od dnia wypłaty subwencji, ale nie później niż w terminie 10 dni roboczych od upływu 12 miesięcy liczonych od dnia jej wypłaty.
MIKROFIRMY
Otrzymana przez Mikrofirmę subwencja finansowa podlega zwrotowi:
- w przypadku:
a.) zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej (w tym w razie zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej) przez przedsiębiorcę,
b.) otwarcia likwidacji przedsiębiorcy (jeżeli dotyczy) lub c.) otwarcia postępowania upadłościowego/restrukturyzacyjnego w każdym czasie w ciągu 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji,
c.) otwarcia postępowania upadłościowego/restrukturyzacyjnego w każdym czasie w ciągu 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji.
– w kwocie stanowiącej 100% wartości subwencji finansowej;
- w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej przez Mikrofirmę, w każdym czasie przez okres 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji, subwencja finansowa podlega zwrotowi: a.) w kwocie stanowiącej 25% wartości subwencji finansowej bezwarunkowo; oraz b.) w przypadku utrzymania średniej liczby Pracowników (średnie zatrudnienie) w okresie 12 pełnych miesięcy kalendarzowych w stosunku do stanu zatrudnienia na koniec miesiąca kalendarzowego poprzedzającego datę złożenia wniosku o udzielenie subwencji finansowej, na poziomie:
- wyższym niż 100% – w wysokości dodatkowo 0% kwoty subwencji finansowej; • od 50% do 100% – w wysokości dodatkowo od 0% do 50% kwoty subwencji finansowej – proporcjonalnie do skali redukcji zatrudnienia.
- Łącznie przedsiębiorca, który utrzymał co najmniej 100% poziomu zatrudnienia, może zachować aż 75% całkowitej wartości subwencji finansowej.
Co istotne, PFR może zdecydować o zmianie warunków umorzenia dla Mikrofirm, których spadek przychodów ze sprzedaży wyniósł więcej niż 75%, mając na uwadze indywidualną sytuację danej Mikrofirmy.
Powyższe warunki podlegają badaniu na koniec 12 miesiąca kalendarzowego, licząc od pierwszego pełnego miesiąca kalendarzowego po dniu udzielenia subwencji finansowej.
MŚP
Warunki niezakłóconego prowadzenia działalności gospodarczej (m.in. dotyczące likwidacji, upadłości) uprawniające do umorzenia subwencji są dla MŚP tożsame jak dla Mikrofirm. Również w przypadku MŚP 25% wartości subwencji podlega zwrotowi bezwarunkowo. Dodatkowo zwrócić należy 25% kwoty subwencji pomniejszonej o wykazaną skumulowaną stratę gotówkową na sprzedaży w okresie 12 miesięcy licząc od pierwszego miesiąca, w którym przedsiębiorca odnotował stratę po 1 lutego 2020 r. lub od miesiąca, w którym udzielona została subwencja. Dla przedsiębiorstw prowadzących pełną rachunkowość gotówkową – strata na sprzedaży to odzwierciedlona w rachunku wyników strata na sprzedaży netto z wyłączeniem w szczególności kosztów amortyzacji, rezerw i odpisów lub wyniku z przeszacowania lub sprzedaży aktywów. Dla przedsiębiorstw rozliczających się na podstawie księgi przychodów i rozchodów- zwrotu należy dokonać w kwocie wykazanej straty, zaś dla przedsiębiorców rozliczających się na podstawie karty podatkowej lub na ryczałcie stratę na sprzedaży oblicza się jako skumulowany spadek przychodów ze sprzedaży.
Istotny jest również odpowiedni stan zatrudnienia:
> 100% Gdy średnia liczba pracowników, w okresie 12 pełnych miesięcy kalendarzowych w stosunku do stanu zatrudnienia na koniec miesiąca kalendarzowego poprzedzającego datę złożenia wniosku, utrzyma się na poziomie wyższym niż 100%, przedsiębiorca zwróci wyłącznie obligatoryjne 25% subwencji.
50 – 100% Jeśli jednak poziom ten zmieni się o 50 do 100% w ww. okresie, zwrotowi podlegać będzie dodatkowo do nawet 50% subwencji, w zależności od skali redukcji zatrudnienia.
< 50% W przypadku, gdy zatrudnienie będzie niższe niż 50%, zwrot obejmie dodatkowo 50% wysokości subwencji.4
CAŁKOWITE UMORZENIE SUBWENCJI DLA PRZEDSIĘBIORCÓW
Na całkowite umorzenie subwencji mogą liczyć przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą określoną w jednym z 54 kodów PKD wskazanych w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 26 lutego 2021r. w sprawie wsparcia uczestników obrotu gospodarczego poszkodowanych wskutek pandemii COVID-19, w tym m. in. firmy gastronomiczne, turystyczne, kluby fitness oraz branża fizjoterapeutyczna.
Przedsiębiorcy ci muszą jednak spełnić następujące przesłanki:
- od daty przyznania subwencji do daty wydania decyzji dotyczącej jej zwrotu nie zaprzestali lub nie zawiesili prowadzenia działalności gospodarczej, a także nie otworzyli likwidacji lub postępowania upadłościowego ani restrukturyzacyjnego,
- odnotowali co najmniej 30% spadek przychodów ze sprzedaży alternatywnie (w okresie: od 1 kwietnia do 31 grudnia 2020 roku lub od 1 października do 31 grudnia 2020 roku, w porównaniu do ww. okresów w 2019 roku),
- nie posiadają statusu przedsiębiorstwa znajdującego się w trudnej sytuacji w rozumieniu art. 2 pkt 18 rozporządzenia Komisji 651/2014/UE.
Bez znaczenia pozostaje kwestia redukcji zatrudnienia.
KTO NIE MUSI ROZLICZYĆ SUBWENCJI?
Z obowiązku rozliczenia subwencji zwolnieni są przedsiębiorcy:
- którzy już dokonali spłaty subwencji finansowej w całości,
- wobec których PFR wystosował wezwanie do zwrotu subwencji finansowej, lub
- którzy nie posiadają już konta w banku, w którym zawarta została umowa subwencji finansowej i nie odnowili tej relacji przed rozpoczęciem biegu terminu na złożenie oświadczenia o rozliczeniu dofinansowania, chyba że bank ten, umożliwia odnowienie relacji w innym terminie, przy czym termin ten nie może być późniejszy niż ostatni dzień na złożenie oświadczenia o rozliczeniu, gdyż rozliczenie to będzie dokonywane przez bankowość elektroniczną.
DOTACJE ZE ŚRODKÓW FUNDUSZU PRACY
Dotacja ze środków Funduszu Pracy udzielana mikro lub małym przedsiębiorcom na podstawie Rozporządzenia, w wysokości do 5.000 zł na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, pod warunkiem wykonywania działalności gospodarczej przez okres 3 miesięcy od dnia udzielenia dotacji jest bezzwrotna.
Przedsiębiorca zobowiązany będzie do zwrotu dotacji w terminie nie dłuższym niż 30 dni od doręczenia wezwania starosty:
- bez odsetek, gdy:
- nie wykonywał działalności gospodarczej przez 3 miesiące od dnia otrzymania dotacji (bez odsetek),
- lub wraz z odsetkami liczonymi od dnia udzielenia dotacji, gdy:
- wydatkował dotację niezgodnie z przeznaczeniem,
- złożył niezgodne ze stanem faktycznym przynajmniej jedno z oświadczeń zawartych we wniosku o udzielenie dotacji,
- nie spełniał warunków do udzielania dotacji,
- nie poddał się kontroli dotyczącej wydatkowania dotacji zgodnie z przeznaczeniem lub właściwego dokumentowania dotacji. Dokonanie powyższej kontroli przez starostę możliwe jest w okresie trzech lat od dnia udzielenia przedsiębiorcy dotacji.
TECHNICZNE ASPEKTY ROZLICZENIA SUBWENCJI
Jak wspomniano powyżej, rozliczenie subwencji odbywa się za pośrednictwem bankowości elektronicznej banku, w którym przedsiębiorca zawarł umowę. Polega ono na złożeniu oświadczenia na przygotowanym przez bank formularzu, które będzie weryfikowane pod kątem kompletności i wstępnej zgodności z Regulaminem. Następnie oświadczenie to zostanie przekazane przez bank do Polskiego Funduszu Rozwoju, celem jego rozpatrzenia oraz sprawdzenia zgodności danych tam zawartych z bazami danych m.in. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Ministerstwa Finansów lub Krajowej Administracji Skarbowej.
Na podstawie ww. oświadczenia PFR podejmie decyzję o wysokości zwrotu lub umorzenia subwencji finansowej, w ciągu 15 dni roboczych od ostatniego dnia, w którym można będzie złożyć oświadczenie.
Subwencja będzie zwracana w (nie więcej niż) 24 równych, nieoprocentowanych miesięcznych ratach, rozpoczynając od 13 miesiąca kalendarzowego, licząc od pierwszego pełnego miesiąca kalendarzowego po dniu udzielenia subwencji finansowej, na podstawie sporządzonego przez bank harmonogramu.
Tym samym, pierwsi przedsiębiorcy rozpoczęli spłatę już z końcem czerwca 2021 r.
Nie taki diabeł straszny jak go malują – dwuletni termin spłat jedynie części udzielonych świadczeń pomocowych, zdaje się odsuwać na dalszy plan pesymistyczne wizje masowych upadłości czy rosnącej skali niewypłacalności polskich przedsiębiorców. Nadto, termin ten przypadł na okres odmrożenia gospodarki, co dodatkowo przemawia na korzyść beneficjentów, którzy mają możliwość stanąć na nogi i wyjść z kryzysu bez uszczerbku na prowadzonej działalności.
KONTROLE – MOŻLIWE, ALE NIEOBOWIĄZKOWE
Już na etapie składania wniosku o udzielenie wsparcia finansowego wszelkie oświadczenia i deklaracje przedsiębiorców dotyczące przykładowo spadku przychodów czy liczby zatrudnionych pracowników są weryfikowane pod kątem ich wiarygodności. Podpisane umowy subwencyjne zawierały szereg warunków koniecznych do udzielenia wsparcia, jednak, jak oświadcza PFR – tylko niewielka część tych oświadczeń podlegała automatycznej weryfikacji z systemami Krajowej Administracji Skarbowej i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż świadczenia były wypłacane w oparciu o zaufanie do przedsiębiorców.
Samo podpisanie umowy, a nawet jej rozliczenie nie wyłącza jednak możliwości następczego skontrolowania beneficjenta. Nad tematem kontroli pochyla się przede wszystkim PFT, w związku z możliwością umorzenia spłaty całości subwencji.
Najważniejszymi i podstawowymi przesłankami udzielenia pomocy było posiadanie określonego statusu przedsiębiorcy, wykazanie spadku jego przychodów oraz liczby zatrudnionych pracowników, dlatego ewentualna kontrola będzie przede wszystkim ukierunkowana na weryfikację związanej z tym dokumentacji. Nadto kontrole mogą objąć wydatkowanie środków, celem ustalenia czy pieniądze są wydatkowane zgodnie z przeznaczeniem, tj. na pokrycie kosztów prowadzonej działalności gospodarczej oraz czy nie zostały one wyłudzone przez podmioty nieuprawnione. W związku tym kontrole mogą objąć miejsca wykonywania działalności czy weryfikację dokumentacji wewnętrznej. W wyniku dotychczasowych weryfikacji PFR zwrócił się do 1 366 firm o zwrot subwencji z Tarczy Finansowej 1.0 – „jak wynika ze statystyk zdecydowana większość przedsiębiorców zwróciła już wypłacone subwencje. Najczęściej dochodziło tutaj do błędów, jeżeli chodzi o kwalifikację przychodów. Skala zdarzeń o charakterze przestępstwa była naprawdę znikoma”.
Zdecydowana większość przedsiębiorców nie ma się zatem czego obawiać, szczególnie że zgodnie z ogólnymi zasadami prawa – wszelkie wątpliwości winne być rozstrzygane na korzyść przedsiębiorcy.
A W PRZYPADKU STWIERDZENIA NIEPRAWIDŁOWOŚCI… ZWROT NALEŻNOŚCI
Nienależna pomoc, czyli błędnie udzielona nieuprawionemu podmiotowi lub wykorzystana niezgodnie z przeznaczeniem podlegać będzie zwrotowi wraz z odsetkami w określonym terminie w wezwaniu od dnia doręczenia wezwania do zwrotu środków. To najczęściej spotykana u przedsiębiorców konsekwencja stwierdzenia nieprawidłowości.
W zależności od podstawy udzielenia pomocy skutki mogą być jednak bardziej dalekosiężne. Przykładowo, zgodnie z ustawą o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej do czasu wykonania przez beneficjenta pomocy obowiązku zwrotu pomocy – żadna pomoc publiczna nie może zostać udzielona, a w przypadku jej wcześniejszego udzielenia – wypłacona temu beneficjentowi. Nadto, w przypadku zwłoki w zwrocie, ściągnięcie kwoty stanowiącej równowartość udzielonej pomocy wraz z odsetkami może nastąpić w drodze egzekucji.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA
W przypadku uzyskania wsparcia finansowego w związku z podaniem fałszywych danych lub złożeniem fałszywych oświadczeń, przedsiębiorca naraża się na odpowiedzialność karną. Na gruncie kodeksu karnego takie zachowania zagrożone są karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Zaś za posłużenie się w tym celu podrobionym, przerobionym, poświadczającym nieprawdę albo nierzetelnym dokumentem grozi pozbawienie wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Dodatkowo, jeżeli nienależnie wypłacona lub wykorzystana pomoc publiczna narazi finanse publiczne na uszczuplenie, może dojść do przestępstwa skarbowego.
Wizja zwrotu uzyskanego świadczenia z odsetkami oraz ewentualnej odpowiedzialności karnej powinna skutecznie odstraszać oszustów, zaś ci, którzy nie mają sobie nic do zarzucenia mogą spać spokojnie.
SUBWENCJE A PROGNOZY GOSPODARCZE
Prognoza Gospodarcza Komisji Europejskiej z 12 maja 2021 roku (Spring Forecast 2021) napawa optymizmem. Podczas prezentacji wiosennej prognozy Komisarz Paolo Gentiloni powiedział, że europejska gospodarka zaczyna się uwalniać spod ciężaru COVID-19. Po słabym początku roku przewidujemy silny wzrost zarówno w 2021 r., jak i w 2022 r.
Ku zaskoczeniu wielu, Polska plasuje się na podium liderów wzrostu PKB. Komisja Europejska prognozuje wzrost PKB Polski w 2021 r. z 3,1% do 4%, a w 2022 r. do 5,4%, po spadku o 2,7% w 2020 roku. W 2021 roku bezrobocie w Polsce ma wynieść 3,5% i tym samym – być najniższe wśród krajów Unii Europejskiej. Komisja zakłada również, że w Polsce szybko i znacznie zaczną rozwijać się prywatne inwestycje, co oznacza, że Polska ma należeć do krajów najszybciej odbudowujących się po kryzysie gospodarczym.
Powyższe prognozy są światełkiem w tunelu dla polskich przedsiębiorców. Rządowe programy pomocy dedykowane przedsiębiorcom spełniają swoją rolę, a koniec lockdownu i luzowanie obostrzeń w miarę wzrostu liczby wykonywanych szczepień zwiastują rychły powrót do normalności, w tym do sprawnego i niezakłóconego funkcjonowania przedsiębiorstw.
Europa powoli żegna się z kryzysem gospodarczym i postpandemiczna rzeczywistość nabiera barw.
Izabella Żyglicka Radca Prawny
Pełni funkcję Rzecznika Praw Przedsiębiorców w kadencji 2018-2023.
e-mail: rzecznik@rig.katowice.pl
Artykuł ukazał się w czerwcowym wydaniu magazynu Business HUB „Wolny Rynek”.
Wersja online numeru do pobrania: CZYTAJ TUTAJ.